Aalaya

सशस्त्र द्वन्द्वमा बेपत्ता भएको पतिको खोजीमा अविराम लागेकी एक नारी पात्र माला क्षत्रीको जीवन र दृष्टिकोणको औपन्यासिक प्रस्तुति हो, आलय । खासगरी सरकार र विद्रोहीको बन्दुके चेपुवामा परेका निरीह नागरिकका पीडानुभूतिलाई तटस्थ भावमा लेखिएको छ । मालाको आदर्श र जीवनदर्शन अद्भुत छ । तिनको अटुट आशा, अदम्य साहस, अजस्र धैर्य र पवित्र प्रेमले पाठकलाई सजिलै पगालिदिन्छ । ग्रामीण जीवनका झरिला शब्दले आख्यान चम्किलो भएको छ । आलय नेपाली साहित्यकै एक सुन्दर काव्याख्यान हो ।

"नेपालमा विगतमा भएको सशस्त्र द्वन्द्व र त्यसले व्यक्ति र समाजको मनमा थुपारेको पीडाको कहालीलाग्दो अवशेषको व्याख्या निरपेक्ष भएर गर्न गाहो हुन्छ । यसले कुनै न कुनै पक्षधरताको माग गर्छ नै । तर, जब पक्षधरताको कुरा आउँछ, आख्यानका पानाहरू आक्रोश या नाराबाट भरिने खतरा रहन्छ । आलय भने त्यो खतराबाट गजबले जोगिएको छ । यसले द्वन्द्वका कारण एउटी महिलाले भोगेको आर्थिक, सामाजिक समस्या र गहिरो मानसिक पीडाका माध्यमबाट द्वन्द्वपीडित अरू असङ्ख्य महिलाको कथा पनि भन्छ ।

आलयले समाज र नारीमनका धेरै जटिल तर प्रामाणिक किस्साहरू सरल प्रस्तुति र सुललित भाषामा हाम्रासामू उपस्थित गराउँछ । उपन्यास पढिसकेपछि यसको प्रमुख पात्र मालाको बलियो छवि हाम्रो मनमा स्थापित हुन्छ । मलाई यो उपन्यास यसकारण पनि विशेष लाग्यो कि मैले यसमार्फत मालालाई सलाम गर्ने मौका पाएँ । माला नेपाली आख्यान जगत्की सङ्घर्षशील, चेतनशील र साहसी चरित्रका रूपमा सधैं सम्मानित रहनेछिन् ।

- नयनराज पाण्डे, आख्यानकार