जनशक्ति विदेशिएपछि श्रमशक्ति अभाव भयो । निर्वाहमुखी कृषिमा श्रमशक्ति अभावले जमिन बाँझियो । प्राथमिकतामा परे पनि सरकारी सहयोग ठाउँमा पुग्न सकेन, कृषिमा व्यावसायीकरण भयो तर यान्त्रीकरण भएन । त्यसैले यसको उत्थानमा कृषकभन्दा सरकारी/गैरसरकारी यत्नको महाव छ । कृषि उनन्नयको योगदानमा आधारित यो पुस्तक संस्थागत प्रयासको मीमांसा हो । सिप्रेडद्वारा हासिल उपलब्धिले धेरै कृषक लाभान्वित भए । हुन त कृषककर्जा, हरितक्रान्ति, श्वेतक्रान्तितिर लेखक गएनन्, कृषि विशेषज्ञहरु सम्झिएनन्, “तरकारी लगाउँ, छोराछोरी पढाऊँ” अभियान सुनेनन् र प्राङ्गारिक खेतीको महावबारे बोलेनन् । तथापि गैरसरकारी संस्थाका ऊर्जा र उपलब्धि उजागर गर्ने क्रियाशीलता स्तुत्य छ ।

दीपेन्द्रबहादुर क्षेत्री, पूर्व गभर्नर, राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्व उपाध्यक्ष

कृषि पर्यटन अभियानको संस्मरण होइन, न त जीवनी; तथ्यमा आधारित यो दस्ताबेजले कृषि विकासका प्रयासहरु समेटेको छ । पात्र चयनको सावधानीले व्यक्तिगत सफलताका कथालाई प्रेरणादायी बनाएका छन् । भूमिहीन, सीमित भूमि र “देशमा सम्भावना छैन” भन्दै विदेशिनेहरुमा यी कथाले सकारात्मक सोच जगाउँछन् । सिप्रेडले चलाएका परियोजनामार्फत किसानहरुको जीवनशैलीमा आएका परिवर्तनका विविध पाटा पल्टाउँदै यसले संस्थागत विकासका अनेक पक्ष उजागर गरेको छ । ग्रामीण क्षेत्रमा सीमित सिप्रेडलाई “सहरीलाई पनि कार्यक्षेत्र बनाउन दिइएको सुझाव व्यावहारिक लाग्यो ।  यस कलात्मक मेहनतका लागि जीवनजीलाई शुभकामना !

यमुना घले, खाद्य सुरक्षा विशेषज्ञ

देशका कैयौं कुना घुमिसके कृषिमा नयाँ सम्भावना खोज्दै । जागिर छोडेर देशाटनमा लागेका राईले निजी अनुभवको जगमा उभिएर लेखे पनि कृषिको सम्भाव्यता आFकलन गर्ने यस पुस्तकले सफलताका अनेक विश्वसनीय आधार खडा गरेको छ । समृद्धिको सम्भावनासँगै सफलताका प्रक्रिया चर्चा गर्ने पुस्तक कृषिउन्नयनबाट देशको भविष्य देख्नेहरुका लागि उपयोगी छ तर उत्पादनका साधन, उत्पादक शक्ति र उत्पादन सम्बन्ध नकेलाई कृषिमा बृहत्तर सुधार हुँदैन । स्थानीय र प्रदेश सरकारले कृषिमा प्रभावकारी काम गर्न परम्परामा परिवर्तनको खाँचो छ ।

सुरेश ढकाल, समाजशास्त्री