"आत्मा र आकाशबीचको संवाद" एक गहिरो दार्शनिक, सांस्कृतिक र काव्यात्मक खण्डकाव्य हो, जुन सृष्टिको उत्पत्ति, पाँचतत्वको रहस्य, आत्माको चिन्तन, र अन्ततः चैतन्यको मुक्तिपथ समेटिएको विराट चेतनाको कथा हो। यस काव्यमा प्रस्तुत संवाद केवल शब्दको तहमा सीमित छैन — यो आत्मा र ब्रह्माण्ड, भौतिक र आध्यात्मिक, ध्वनि र मौनता बीचको संवाद हो।

कविले यो कृति किरात सांस्कृतिक मुन्धुमिक दर्शन र मानवीय चेतनाको चिरन्तन खोजलाई आधार बनाएर रचेका छन्। यो केवल एउटा आख्यानिक वा काव्यिक यात्रा होइन — यो आफ्नै आत्मासँगको संवाद, र अनन्त आकाशसँगको अन्तर्मिलन हो।

संरचना र विषय–विस्तार

यस खण्डकाव्यलाई पाँच सर्गहरूमा बाँडिएको छ, र प्रत्येक सर्गले जीवनका विभिन्न चेतना तहलाई उद्घाटित गर्छ:

(१) ब्रह्माण्डको मौनता – सृष्टिको सुरुवात शून्यताबाट हुन्छ। पहिलो स्पन्दन, पञ्चतत्वको जन्म, प्रकृतिको नृत्य, र मुन्धुमको पहिलो स्वर ब्रह्माण्डको आधार प्रस्तुत गर्छ।

(२) तुङदुङ्गेको यात्रा र पवित्र ज्ञान – नायक तुङदुङ्गे प्रकृति र पाँचतत्वसँग संवाद गर्दै आत्म–चेतनाको मार्गमा अगाडि बढ्छन्। पृथ्वी, जल, आगो, हावा, र आकाशले जीवनका गूढ पाठ दिन्छन्।

(३) संघर्ष र महायुद्ध – यो सर्गमा बाह्य अन्धकार र भित्री द्वन्द्वसँगको युद्ध चित्रित छ। आत्माको गहिरो युद्ध, पृथ्वीका आँसु, र पुनर्जन्मको पीडा मार्फत् चेतनाको परीक्षा हुन्छ।

(४) धर्म, कानुन, र परम्परा – सृष्टि–धर्म, न्यायबोध, र सांस्कृतिक परम्पराको जरा केलाइन्छ। सत्यको खोजी र परम्परा–पुनरावलोकनको द्वन्द्व यहाँ केन्द्रमा छन्।

(५) अन्तिम शिक्षा र आकाशतर्फ यात्रा – आत्मबोधको चरम क्षणमा तुङदुङ्गे पाँचतत्वसँग अन्तिम संवाद गर्छन्, र अन्ततः आत्माको उडान हुन्छ — शून्यमा मिलेर अनन्ततामा रूपान्तरण हुन्छन्।